Trong giáo dục mầm non, trẻ mẫu giáo ngày càng có nhu cầu giao tiếp với nhiều đối tượng khác nhau và các môi trường khác nhau. Giáo dục hành vi giao tiếp văn hóa cho trẻ là mục tiêu rất quan trọng bởi đây là giai đoạn phát triển mà trẻ bắt đầu hình thành những thói quen, kỹ năng xã hội và nhận thức về các quy tắc giao tiếp cơ bản. Việc giáo dục hành vi văn hóa trong giao tiếp từ khi còn nhỏ giúp trẻ không chỉ biết cách ứng xử đúng mực, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự hòa nhập xã hội và phát triển nhân cách trong suốt cuộc đời.

Summary: In preschool education, preschool children increasingly need to communicate with many different subjects and different environments. Educating children about cultural communication behavior is a very important goal because this is the stage of development where children begin to form habits, social skills and awareness of basic communication rules. Educating children about cultural communication behavior from an early age not only helps them know how to behave properly, but also creates a solid foundation for social integration and personality development throughout life.

1. Đặt vấn đề

Trong giáo dục mầm non, trẻ mẫu giáo ngày càng có nhu cầu giao tiếp với nhiều đối tượng khác nhau và các môi trường khác nhau. Giáo dục hành vi giao tiếp văn hóa cho trẻ là mục tiêu rất quan trọng bởi trẻ chưa có đủ kinh nghiệm và khả năng để tham gia vào giao tiếp. Thực tế cho thấy, vấn đề giáo dục hành vi giao tiếp có văn hóa đã được đặt ra trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ. Tuy nhiên mức độ hình thành hành vi giao tiếp có văn hóa cho trẻ chưa cao do nội dung, biện pháp giáo dục trẻ chưa được xác định cụ thể, chưa được sắp xếp thành hệ thống, chưa được quy định rõ ràng, việc giáo dục chưa thường xuyên và khó đánh giá. Chính vì vậy tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề xuất biện pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo thông qua giao tiếp.

2. Nội dung

2.1. Hành vi văn hóa trong giao tiếp

Hành vi văn hóa trong giao tiếp là tổng hợp những hành động, thái độ, và cách thức mà con người sử dụng trong quá trình giao tiếp, được hình thành và chi phối bởi các giá trị, niềm tin, và quy chuẩn xã hội đặc trưng của một nền văn hóa nhất định. Những hành vi này không chỉ bao gồm ngôn ngữ (lời nói) mà còn bao gồm các yếu tố phi ngôn ngữ như cử chỉ, nét mặt, khoảng cách giao tiếp, ánh mắt, và các hành động giao tiếp khác. Mỗi nền văn hóa có những quy tắc và hành vi giao tiếp riêng biệt, phản ánh các đặc điểm văn hóa, lịch sử, và xã hội của cộng đồng đó.

Các yếu tố tạo nên hành vi văn hóa trong giao tiếp:

– Ngôn ngữ và cách sử dụng từ ngữ: Mỗi nền văn hóa có cách sử dụng ngôn ngữ riêng biệt, ví dụ như việc xưng hô, thể hiện sự tôn trọng qua lời nói, hay cách thức giao tiếp lịch sự. Trong văn hóa Việt Nam, cách sử dụng các từ ngữ kính trọng khi giao tiếp với người lớn tuổi hoặc người có vị trí cao là rất quan trọng.

– Cử chỉ và ngôn ngữ cơ thể: Cử chỉ như cúi đầu, bắt tay, vẫy tay, hay biểu cảm khuôn mặt đều mang những ý nghĩa đặc trưng trong từng nền văn hóa. Ví dụ, việc gật đầu ở một số nền văn hóa có thể đồng nghĩa với sự đồng ý, nhưng ở một số nền văn hóa khác, gật đầu chỉ là một hình thức lịch sự để thể hiện sự lắng nghe mà không nhất thiết là đồng ý.

– Khoảng cách giao tiếp: Trong giao tiếp, mỗi nền văn hóa có mức độ thoải mái riêng về không gian cá nhân. Ở các nền văn hóa phương Tây, người ta thường giữ khoảng cách xa hơn trong khi giao tiếp, trong khi ở các nền văn hóa như các nước Trung Đông hay Nam Mỹ, người ta có xu hướng giao tiếp gần gũi hơn.

– Thái độ và hành vi ứng xử: Những hành vi như cách chào hỏi, cười, hoặc cách thể hiện cảm xúc trong giao tiếp đều bị ảnh hưởng bởi các quy chuẩn văn hóa. Ví dụ, trong một số nền văn hóa phương Đông, việc thể hiện cảm xúc một cách mạnh mẽ hoặc công khai có thể bị coi là không lịch sự, trong khi ở một số nền văn hóa phương Tây, việc thể hiện cảm xúc tự do là điều bình thường và được khuyến khích.

– Quy tắc xã hội về thứ bậc và tôn trọng: Mỗi nền văn hóa đều có những quy tắc riêng về việc tôn trọng người khác dựa trên thứ bậc xã hội (như tuổi tác, chức vụ, hay gia đình). Ví dụ, trong văn hóa Việt Nam và nhiều nền văn hóa châu Á khác, người trẻ thường có nghĩa vụ kính trọng người lớn tuổi, và điều này thể hiện rõ trong cách xưng hô và giao tiếp.

– Văn hóa im lặng: Trong nhiều nền văn hóa, im lặng là một phần quan trọng trong hành vi giao tiếp. Im lặng có thể được coi là một cách thể hiện sự tôn trọng, sự suy nghĩ thận trọng, hoặc cũng có thể là sự từ chối giao tiếp. Việc hiểu cách thức sử dụng im lặng trong giao tiếp có thể tránh được sự hiểu lầm trong các tình huống văn hóa khác nhau.

Hành vi văn hóa trong giao tiếp là một tập hợp các quy tắc, chuẩn mực và biểu hiện trong giao tiếp được hình thành từ nền tảng văn hóa của một cộng đồng. Nó thể hiện cách thức con người ứng xử trong quá trình tương tác, phản ánh các giá trị, niềm tin và hệ thống quy chuẩn mà mỗi nền văn hóa coi trọng. Việc hiểu rõ hành vi văn hóa trong giao tiếp giúp tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau và tạo ra một môi trường giao tiếp hiệu quả và tôn trọng.

 2.2. Đặc điểm hành vi giao tiếp có văn hóa ở trẻ mẫu giáo

            Hành vi giao tiếp có văn hóa được thể hiện ở các nét tính cách đặc trưng như: tôn trọng, có thiện chí, quan tâm, trung thực và các kỹ năng như: Cư xử đúng mực, lịch sự, khéo léo, biết chỉnh sửa ấn tượng ban đầu, hiểu biết lẫn nhau… Hành vi giao tiếp có văn hóa của trẻ mẫu giáo mang những đặc điểm chung thể hiện nét tính cách của người Việt Nam và có những biểu hiện riêng của lứa tuổi.

            Trẻ mẫu giáo (từ 3 đến 6 tuổi) đang trong giai đoạn phát triển quan trọng về hành vi giao tiếp và sự hiểu biết văn hóa. Những đặc điểm hành vi giao tiếp có văn hóa của trẻ mẫu giáo có thể bao gồm:

–  Học hỏi và sao chép hành vi giao tiếp của người lớn

+ Trẻ mẫu giáo học giao tiếp thông qua việc quan sát và bắt chước người lớn, bao gồm cha mẹ, thầy cô, và các bạn bè xung quanh.

+ Chúng học cách dùng từ ngữ, cử chỉ và biểu cảm khuôn mặt để thể hiện ý tưởng và cảm xúc của mình.

Ví dụ: Trẻ sẽ bắt chước cách người lớn nói lời chào, cảm ơn, xin lỗi, hoặc các câu nói lịch sự.

– Giao tiếp phi ngôn ngữ:

+ Trẻ mẫu giáo rất nhạy bén với các tín hiệu phi ngôn ngữ, bao gồm cử chỉ, biểu cảm khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể.

+ Chúng sử dụng cử chỉ như vẫy tay, gật đầu, nhún vai, hoặc chỉ tay để giao tiếp với người khác.

+ Biểu cảm khuôn mặt của trẻ cũng thể hiện cảm xúc rõ ràng như vui vẻ, buồn bã, giận dữ hoặc ngạc nhiên.

– Tương tác với bạn bè và người lớn

+ Trẻ mẫu giáo bắt đầu hình thành các kỹ năng giao tiếp xã hội, như chia sẻ, xin lỗi, cảm ơn và hợp tác.

+ Chúng học cách giao tiếp với bạn bè trong các tình huống chơi nhóm, chia sẻ đồ chơi, và cùng nhau thực hiện các hoạt động.

+Trẻ cũng thể hiện sự tôn trọng và lắng nghe người lớn khi họ giao tiếp, mặc dù đôi khi vẫn chưa hoàn toàn hiểu được các quy tắc xã hội phức tạp.

– Khả năng hiểu các quy tắc giao tiếp văn hóa: Trẻ mẫu giáo bắt đầu nhận thức về những quy tắc cơ bản trong giao tiếp, chẳng hạn như cách chào hỏi, cách nói chuyện lịch sự, và cách giải quyết tranh cãi. Ví dụ: trong một nền văn hóa, trẻ có thể được dạy cách chào hỏi ông bà, thầy cô, hoặc khách đến thăm bằng cách cúi chào hoặc nói lời chào kính trọng.

– Đưa ra câu hỏi và tò mò về thế giới xung quanh:

+Trẻ mẫu giáo có sự tò mò rất lớn và thích đặt câu hỏi về thế giới xung quanh. Những câu hỏi này thường phản ánh sự tìm hiểu của trẻ về các quy ước và chuẩn mực văn hóa trong gia đình hoặc cộng đồng.

+ Chúng có thể hỏi về cách mà các nghi lễ hoặc hoạt động xã hội diễn ra trong gia đình, trường học hoặc cộng đồng, từ đó hiểu rõ hơn về các giá trị văn hóa của môi trường sống.

– Phản ứng với các quy tắc và chuẩn mực văn hóa

+ Trẻ mẫu giáo có thể chưa hiểu rõ về các chuẩn mực văn hóa, nhưng chúng sẽ bắt đầu tuân thủ các quy tắc giao tiếp như nói chuyện khi có người khác lắng nghe hoặc không cắt ngang khi người khác đang nói.

+ Các hành vi này thể hiện sự học hỏi và điều chỉnh dần dần trong cách thức giao tiếp sao cho phù hợp với môi trường văn hóa mà trẻ đang sống.

– Sử dụng ngôn ngữ để thể hiện tình cảm

+ Trẻ mẫu giáo sử dụng ngôn ngữ để thể hiện cảm xúc của mình, ví dụ như “Con yêu mẹ”, “Con buồn quá”, hay “Con giận bạn”.

+ Việc thể hiện cảm xúc qua lời nói là một phần quan trọng trong việc học cách giao tiếp và thể hiện bản thân trong một nền văn hóa cụ thể.

– Cảm nhận sự khác biệt văn hóa

+ Dù trẻ mẫu giáo chưa thể nhận thức rõ về sự khác biệt giữa các nền văn hóa, nhưng chúng sẽ bắt đầu học cách tôn trọng sự đa dạng qua các hoạt động trong trường học hoặc qua các mối quan hệ với bạn bè từ các nền văn hóa khác nhau.

+ Trẻ có thể học về các lễ hội, truyền thống hoặc các phong tục trong gia đình hoặc cộng đồng mà chúng thuộc về.

– Giao tiếp qua trò chơi

+Trẻ mẫu giáo sử dụng trò chơi như một phương tiện quan trọng để phát triển kỹ năng giao tiếp xã hội và văn hóa. Trò chơi giúp trẻ học cách chia sẻ, thảo luận, đàm phán và hợp tác trong một môi trường xã hội.

+ Những trò chơi này đôi khi cũng phản ánh các giá trị văn hóa, như việc chơi giả vờ (giả làm bác sĩ, giáo viên, mẹ, cha…) hoặc thực hành các nghi thức xã hội qua các trò chơi mô phỏng.

Trẻ mẫu giáo trong giai đoạn này phát triển mạnh mẽ khả năng giao tiếp, không chỉ qua ngôn ngữ mà còn qua các biểu hiện phi ngôn ngữ và qua các trò chơi xã hội. Chúng học cách thích ứng với các quy tắc giao tiếp văn hóa và thể hiện các giá trị này qua hành vi, cử chỉ, và ngôn ngữ của mình. Hành vi giao tiếp của trẻ mẫu giáo phản ánh sự phát triển dần dần trong việc hiểu và tham gia vào xã hội, gia đình và cộng đồng của chúng.

2.3. Đề xuất biện pháp giáo dục hành vi văn hóa văn hóa cho trẻ mẫu giáo trong giao tiếp

2.3.1. Những nguyên tắc định hướng đề xuất biện pháp giáo dục hành vi văn hóa văn hóa cho trẻ mẫu giáo trong giao tiếp

Thứ nhất là nguyên tắc lấy trẻ làm trung tâm

Tôn trọng sự phát triển cá nhân: Mỗi trẻ có sự phát triển riêng biệt, vì vậy cần thiết kế các biện pháp giáo dục phù hợp với lứa tuổi và mức độ nhận thức của từng trẻ.

Khuyến khích trẻ chủ động tham gia giao tiếp: Trẻ em học hỏi qua việc tham gia vào các tình huống giao tiếp thực tế. Động viên trẻ tự do bày tỏ ý kiến và cảm xúc của mình trong những tình huống giao tiếp cụ thể.

Thứ hai là nguyên tắc học qua trải nghiệm

Học từ thực tế: Trẻ mẫu giáo học tốt nhất qua các tình huống thực tế. Các hoạt động trò chơi, giao lưu, các tình huống giả định sẽ giúp trẻ học hỏi cách cư xử văn hóa một cách tự nhiên.

Khuyến khích hành động chứ không chỉ là lý thuyết: Các bài học về hành vi văn hóa giao tiếp không chỉ được dạy qua lời nói mà còn qua các hành động cụ thể. Ví dụ, trẻ có thể học cách nói “xin lỗi” khi va phải ai đó qua việc thực hành trong môi trường lớp học.

Thứ ba là nguyên tắc tạo môi trường giao tiếp tích cực

Cung cấp môi trường giao tiếp an toàn và thân thiện: Một môi trường lớp học ấm áp và hỗ trợ sẽ khuyến khích trẻ giao tiếp một cách tự tin. Điều này bao gồm việc giáo viên tạo ra một không gian nơi trẻ cảm thấy thoải mái khi thể hiện bản thân.

Khuyến khích sự tương tác giữa trẻ và các bạn trong lớp: Tạo ra các cơ hội cho trẻ giao tiếp với nhau trong các hoạt động nhóm, trò chơi cộng đồng, từ đó xây dựng các kỹ năng giao tiếp và hợp tác.

Thứ tư nguyên tắc giáo dục qua mô hình và gương mẫu

Giáo viên là tấm gương cho trẻ: Trẻ mẫu giáo học hỏi rất nhiều từ hành vi của người lớn, đặc biệt là giáo viên. Vì vậy, giáo viên cần trở thành tấm gương về hành vi giao tiếp văn hóa, như việc chào hỏi lịch sự, biết lắng nghe, sử dụng lời nói nhẹ nhàng, tôn trọng sự khác biệt của người khác.

Hướng dẫn trẻ qua các tình huống cụ thể: Thông qua các tình huống giao tiếp mô phỏng, giáo viên có thể hướng dẫn trẻ cách hành xử đúng mực trong các tình huống như: xin lỗi, cảm ơn, chia sẻ, lắng nghe…

Thứ năm là nguyên tắc kiên nhẫn và nhắc nhở thường xuyên

Nhắc nhở và củng cố hành vi tích cực: Trẻ mẫu giáo chưa thể nhận thức hoàn toàn được hành vi của mình. Vì vậy, giáo viên cần kiên nhẫn, nhắc nhở và khích lệ trẻ thường xuyên. Hành vi tích cực cần được khen ngợi kịp thời, trong khi hành vi chưa phù hợp cần được chỉnh sửa nhẹ nhàng.

Chỉnh sửa hành vi một cách nhẹ nhàng: Khi trẻ mắc lỗi trong giao tiếp, giáo viên nên sử dụng phương pháp mềm mỏng, giải thích cho trẻ hiểu tại sao hành vi đó là không đúng và cần thay đổi.

Thứ sáu là nguyên tắc kết hợp với gia đình

Thực hiện đồng bộ giữa gia đình và nhà trường: Hành vi văn hóa giao tiếp của trẻ cần được củng cố cả trong gia đình và trong trường học. Giáo viên cần thường xuyên phối hợp với phụ huynh để theo dõi sự phát triển của trẻ và cùng nhau giáo dục trẻ về hành vi ứng xử văn hóa trong giao tiếp.

Cung cấp thông tin và chia sẻ phương pháp giáo dục với phụ huynh: Giáo viên có thể tổ chức các buổi sinh hoạt, gặp mặt phụ huynh để cùng thảo luận các cách thức giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ, từ đó tạo sự thống nhất trong việc định hướng hành vi của trẻ.

Thứ bảy là nguyên tắc sử dụng phương pháp tích cực

Khuyến khích hành vi tốt qua các trò chơi, hoạt động sáng tạo: Những trò chơi đóng vai, tình huống giả định sẽ giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp một cách tự nhiên. Trẻ sẽ học cách lắng nghe, hiểu ý người khác và đáp lại một cách thích hợp.

Dùng các tình huống trong đời sống hằng ngày: Giáo viên có thể tạo ra các tình huống thực tế trong lớp học, ví dụ như tranh cãi về đồ chơi, để hướng dẫn trẻ cách xử lý mâu thuẫn một cách hòa bình và lịch sự.

Thứ tám là nguyên tắc phát triển khả năng tự nhận thức của trẻ

Giúp trẻ hiểu về cảm xúc và hành vi của mình: Một phần quan trọng trong giáo dục hành vi văn hóa là giúp trẻ nhận thức được cảm xúc và hành vi của mình ảnh hưởng đến người khác như thế nào. Trẻ cần được dạy cách điều chỉnh cảm xúc và phản ứng phù hợp trong các tình huống giao tiếp.

Khuyến khích sự tự điều chỉnh: Bằng cách tạo cơ hội để trẻ tự điều chỉnh hành vi của mình, như tự giải quyết xung đột với bạn bè, trẻ sẽ dần hình thành được thói quen cư xử văn minh và tôn trọng người khác.

Thứ chin là nguyên tắc phát triển kỹ năng ngôn ngữ

Khuyến khích trẻ sử dụng ngôn ngữ lịch sự và dễ hiểu: Cùng với việc giáo dục hành vi, trẻ cần được hướng dẫn cách sử dụng ngôn ngữ một cách phù hợp, như việc sử dụng từ ngữ lịch sự, tôn trọng người lớn và bạn bè.

Rèn luyện khả năng lắng nghe và phản hồi: Dạy cho trẻ kỹ năng lắng nghe để hiểu người khác nói gì, và phản hồi một cách thích hợp, ví dụ: nói “dạ, con hiểu” khi nghe lời hướng dẫn từ thầy cô hay bạn bè.

Các nguyên tắc này không chỉ giúp trẻ hình thành các kỹ năng giao tiếp tốt mà còn giúp trẻ phát triển sự tôn trọng lẫn nhau và khả năng hòa nhập xã hội.

2.3.2. Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa văn hóa cho trẻ mẫu giáo trong giao tiếp

Giáo dục hành vi văn hóa giao tiếp cho trẻ mẫu giáo là một yếu tố quan trọng trong việc hình thành và phát triển các kỹ năng xã hội của trẻ. Việc dạy trẻ cách giao tiếp lịch sự, tôn trọng và hợp tác với người khác không chỉ giúp trẻ hòa nhập tốt hơn trong cộng đồng mà còn góp phần phát triển nhân cách của trẻ. Dưới đây là một số biện pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo trong giao tiếp

1. Biện pháp tạo môi trường giao tiếp tích cực và an toàn

Trẻ học qua môi trường và trải nghiệm thực tế. Nếu môi trường lớp học hoặc gia đình không thân thiện và thiếu sự khuyến khích, trẻ sẽ không tự tin để tham gia giao tiếp. Do đó, môi trường giao tiếp phải tích cực, an toàn và đầy sự hỗ trợ để trẻ cảm thấy tự do thể hiện bản thân.

 Giáo viên cần tạo ra một không gian vui vẻ, thân thiện, nơi mọi trẻ đều có cơ hội giao tiếp, trao đổi ý kiến. Ví dụ, khi một trẻ nói ra một ý tưởng, cô giáo cần lắng nghe và khen ngợi để khuyến khích sự tham gia của trẻ, thay vì chỉ nghe một nhóm trẻ hoặc không chú ý đến những đóng góp của trẻ ít nói.

Cô giáo tạo cơ hội để trẻ thể hiện cảm xúc của mình qua việc hỏi về cảm nhận của trẻ trong suốt ngày học, ví dụ: “Hôm nay con cảm thấy như thế nào khi chơi với bạn?”

b. biện pháp sử dụng trò chơi đóng vai để rèn luyện kỹ năng giao tiếp

Trẻ mẫu giáo học qua chơi, đặc biệt là trò chơi đóng vai, giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp và ứng xử trong các tình huống xã hội. Các tình huống này giúp trẻ hiểu rõ về hành vi giao tiếp, các phép lịch sự và cách xử lý các tình huống mâu thuẫn.

Ví dụ:

– Trò chơi “Bác sĩ và bệnh nhân”: Trẻ sẽ đóng vai bác sĩ và bệnh nhân trong một tình huống giả định. Trẻ sẽ học cách nói chuyện lịch sự, hỏi thăm sức khỏe, biết cách sử dụng lời nói nhẹ nhàng và tình cảm. Ví dụ, khi “bệnh nhân” cảm thấy khó chịu, bác sĩ sẽ nói: “Bạn có thể cho tôi biết bạn bị đau ở đâu không?” Thay vì “Nói đi, bạn bị đau đâu?”

– Trò chơi “Cửa hàng”: Trẻ đóng vai người bán hàng và khách hàng. Trong tình huống này, trẻ học cách nói “Cảm ơn”, “Xin lỗi”, “Mời bạn”, “Tôi muốn mua…” và các lời nói lịch sự khác.

c.Biện pháp dạy trẻ các phép lịch sự cơ bản trong giao tiếp

Các phép lịch sự là nền tảng cơ bản trong giao tiếp xã hội. Trẻ mẫu giáo cần được dạy và thực hành các phép lịch sự như chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi, nhường nhịn, chia sẻ… Để hành vi văn hóa được hình thành và củng cố, những phép lịch sự này cần được giáo viên và gia đình hướng dẫn một cách nhất quán.

Mỗi sáng, giáo viên có thể yêu cầu trẻ chào cô và bạn bè khi đến lớp, ví dụ: “Chào cô, con vào lớp” hoặc “Chào bạn, mình chơi cùng nhé.” Khi trẻ nhận được đồ chơi từ bạn bè hoặc cô giáo, giáo viên có thể khuyến khích trẻ nói “Cảm ơn” thay vì chỉ nhận đồ một cách im lặng.

Trong trường hợp trẻ làm rơi đồ của bạn hay làm bạn khó chịu, giáo viên cần nhắc nhở trẻ nói “Xin lỗi” và học cách xin lỗi một cách chân thành. Ví dụ, khi một trẻ vô tình va phải bạn, trẻ sẽ học nói: “Xin lỗi, bạn có sao không?” hoặc “Mình sẽ cẩn thận hơn.”

d. Hướng dẫn trẻ cách giải quyết xung đột một cách hòa bình

Trẻ mẫu giáo thường gặp phải xung đột trong các tình huống chơi chung, như tranh giành đồ chơi, không muốn chia sẻ. Việc giáo dục trẻ cách giải quyết xung đột một cách hòa bình là rất quan trọng để giúp trẻ biết kiềm chế cảm xúc và tìm cách giải quyết mâu thuẫn một cách lịch sự, ôn hòa.

Ví dụ:

Khi hai trẻ tranh giành một món đồ chơi, giáo viên có thể hướng dẫn trẻ cách nói chuyện để chia sẻ, như: “Bạn ơi, mình chơi xong món đồ này rồi, mình có thể chia sẻ không?” hoặc “Bạn có muốn chơi chung không?”.

Khi có tình huống tranh cãi về việc chia sẻ đồ chơi, giáo viên có thể tạo ra các tình huống để trẻ tự giải quyết xung đột. Ví dụ: “Mỗi bạn sẽ chơi 5 phút, sau đó sẽ thay đổi cho bạn khác chơi.”

e. Biện pháp giáo dục hành vi qua gương mẫu

Trẻ học hỏi rất nhanh qua việc quan sát hành vi của người lớn, đặc biệt là giáo viên và cha mẹ. Việc làm gương mẫu trong giao tiếp là một cách hiệu quả để dạy trẻ những hành vi văn hóa

Ví dụ: Cô giáo luôn sử dụng ngôn ngữ lịch sự, kiên nhẫn và nhẹ nhàng khi giao tiếp với trẻ, như khi trẻ hỏi câu hỏi hoặc yêu cầu gì đó, cô giáo trả lời với thái độ niềm nở và lịch sự.

Cha mẹ cũng cần làm gương mẫu trong giao tiếp hàng ngày với trẻ. Ví dụ, khi yêu cầu trẻ làm điều gì đó, cha mẹ cần nói “Làm ơn con giúp mẹ nhé” hoặc “Con ơi, mẹ cần con làm việc này giúp mẹ nhé” thay vì ra lệnh.

g. Biện pháp khuyến khích và củng cố hành vi văn hóa giao tiếp

Khuyến khích và củng cố hành vi tốt là cách giúp trẻ nhận ra và phát huy các hành vi giao tiếp văn hóa. Việc khen ngợi trẻ khi có hành vi văn hóa sẽ giúp trẻ tự tin và tiếp tục duy trì thói quen tốt.

Ví dụ:

 Khi trẻ nói “Cảm ơn”, “Xin lỗi”, giáo viên cần khen ngợi trẻ ngay lập tức: “Chúc mừng con vì đã nói lời cảm ơn, rất lịch sự.” Điều này khuyến khích trẻ thực hiện hành vi này nhiều lần.

Giáo viên có thể sử dụng một số hình thức khen thưởng như tặng stickers, thẻ sao vàng, hoặc đánh giá tích cực trong các buổi họp phụ huynh để khích lệ trẻ.

Việc giáo dục hành vi văn hóa giao tiếp cho trẻ mẫu giáo cần được thực hiện một cách kiên trì và có hệ thống. Các biện pháp như tạo môi trường giao tiếp tích cực, sử dụng trò chơi đóng vai, dạy phép lịch sự cơ bản, hướng dẫn giải quyết xung đột, làm gương mẫu và khuyến khích hành vi tích cực đều là những phương pháp hiệu quả. Mỗi biện pháp cần được giáo viên và gia đình phối hợp chặt chẽ để giúp trẻ hình thành những thói quen giao tiếp lịch sự, tôn trọng, từ đó giúp trẻ phát triển toàn diện trong xã hội.

3. Kết luận

Việc giáo dục hành vi văn hóa trong giao tiếp cho trẻ mẫu giáo có ý nghĩa rất lớn trong việc hình thành và phát triển những kỹ năng xã hội cơ bản, tạo nền tảng cho sự hòa nhập và phát triển nhân cách của trẻ. Khi trẻ được trang bị những kỹ năng giao tiếp văn hóa từ sớm, trẻ sẽ có khả năng xây dựng mối quan hệ lành mạnh và bền vững trong suốt cuộc đời, đồng thời trở thành những công dân có trách nhiệm và tôn trọng người khác trong cộng đồng.

Tài liệu tham khảo

[1]. Bộ giáo dục và đào tạo, Chương trình giáo dục mầm non (2016), NXB Giáo dục Việt Nam

[2]. Hoàng Anh- Vũ Kim Thanh (1997), Giao tiếp sư phạm, Hà Nội,

[3]. Đào Thanh Âm (2003), Giáo dục học mầm non (tập 3), NXB Đại học sư phạm.

[4] Đào Thanh Âm, Trình Dân, Nguyễn Hòa, Đình Văn Vang (1997), Giáo dục mầm non, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

[5]. Nguyễn Thị Phương, Chuyên đề: Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non, Hà Nội 2001.

Tác giả: Thạc sĩ Trần Thị Ban Mai

Đơn vị: Trường Cao đẳng Sư phạm Nam Định

Email: banmaisp2@gmail.com

Địa chỉ: 813 Trường Chinh, phường Hạ Long, TP Nam Định, tỉnh Nam Định

SĐT: 0389968249.

Đã xuất bản 05/01/2025